Van boer tot bouwer; innoveren met biobased materiaal

Malika: “Op gronden van AM waar we de komende jaren niet bouwen, willen we gewassen verbouwen die én veel CO₂ opnemen, én geschikt zijn als grondstof voor bouwmateriaal. Hiermee verduurzamen we de landbouw en de bouw. Met dit idee zijn we aan de slag en we zien het als zeer kansrijk.” Malika legt uit om welke gewassen het gaat. “Op dit moment bestaat er al isolatiemateriaal gemaakt van gewassen als vlas en hennep. Bij AM zien we daarnaast een enorme potentie voor het gewas Miscanthus, ook wel Olifantsgras genoemd, en we richten ons nu op het opzetten van een keten voor specifiek dit gewas.”

Via een innovatietraject met Impact Hub kwamen Malika en haar collega’s dit gewas op het spoor. Ze schetst de vele duurzaamheidsvoordelen van Miscanthus: “Het groeit hard. Één hectare Miscanthus legt vier keer zoveel CO₂ vast als een hectare bomen. Het is een meerjarig gewas. Hierdoor hoef je het maar één keer aan te planten en vervolgens kun je tot meer dan twintig jaar oogsten. Als je het verhaspelt kun je de vezels verwerken en er plaatmateriaal of isolatiemateriaal van maken.”

Malika en haar collega’s waren zo overtuigd van de kansen van het gewas, dat ze nu een volledige productieketen aan het ontwikkelen zijn. Malika: “Terwijl er voor vlas en hennep al ketens bestaan, was dit bij Miscanthus nog niet het geval. Een keten van boer tot bouwer bestond nog niet. Die zijn we nu aan het ontwikkelen. Omdat dit nieuw voor ons is, zijn de juiste samenwerkingen heel waardevol. Die zorgen ervoor dat we niet steeds het wiel zelf moeten uitvinden.” Voor de verwerking van het gewas werkt AM bijvoorbeeld samen met Elgra, een circulaire impactonderneming die al producten van Miscanthus produceerde, zoals papier, dierstrooisel en pallets. Dat doet Elgra samen met de Miscanthusgroep, een groep boeren in de Haarlemmermeer die Miscanthus telen. “Ieder brengt zijn eigen deskundigheid in de keten. Omdat we elkaar nog niet kenden en deze transitie best onzekerheden met zich meebrengt, kan het spannend zijn. Dat hoort ook bij innoveren. Je weet nog niet wanneer en of het gaat renderen. Daarom zijn we transparant naar elkaar. Het samenwerken vraagt om vertrouwen en gelijkwaardigheid.”

Met Elgra onderzoekt AM wat de mogelijkheden zijn voor het produceren van isolatieplaten. Malika: “Hiervoor onderzoeken we nu een materiaal waarbij Miscanthus vermengd wordt met Mycelium, een schimmel die werkt als een natuurlijk bindmiddel. Normaal gesproken werkt de bouw voor isolatie met piepschuim of materialen waarbij voor de productie veel energie en ook olie nodig is, het is zeer vervuilend. Isolatiematerialen worden in de bouw in enorme volumes toegepast. Het maakt dus veel impact als we een biobased vervanger zoals deze kunnen produceren.” Een prototype van het isolatiemateriaal presenteerden Malika en Gertjan de Jong van Elgra onlangs op vastgoedbeurs Provada.

Ook samenwerking met de agrariërs van de Miscanthusgroep is waardevol voor AM. “Een aantal van onze gronden verpachten wij aan agrariërs. Zij moeten het ook zien zitten om over te stappen op het telen van Miscanthus. De Miscanthusgroep ondersteunt ons daarbij. Zij kunnen vanuit hun perspectief uitleggen waarom het interessant is om die stap te zetten. We hebben al een aantal innovatieve boeren gevonden die enthousiast zijn om hiermee aan de slag te gaan, maar een perspectief op een goed verdienmodel met deze gewassen is essentieel. We moeten dus goed met elkaar in gesprek om elkaars belangen en behoeften te begrijpen.”

Nu ook de subsidie circulaire ketenprojecten is toegekend door de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO), kunnen er meters gemaakt worden . Wanneer het miscanthus-isolatiemateriaal grootschalig in projecten gebruikt gaat worden, kan Malika nog niet zeggen. “We zullen zowel de vraag- als aanbodzijde van de keten moeten aanjagen. Ook moet het materiaal straks gecertificeerd worden. Daarbij wordt er bijvoorbeeld gekeken wat de isolatiewaarde is, welke brandklasse het materiaal heeft en hoe het reageert op vocht. Hierdoor weet de bouwer vooraf of het materiaal voldoet aan de eisen, maar ook welke kwaliteiten het heeft. Dit is voor ons nog onbekend terrein waarin veel te ontdekken valt.” Iets dat volgens Malika hoort bij innoveren: “Je moet accepteren dat je sommige dingen nog niet weet, maar wel vooruit blijven kijken. Als je lang blijft nadenken over wat er allemaal verkeerd kan gaan, komen zaken misschien nooit van de grond. Natuurlijk zijn we bedachtzaam en reflecteren we tussentijds op hoe het gaat, wat we nodig hebben en wat we geleerd hebben, maar we zetten ook steeds nieuwe stappen. We hebben geleerd om de juiste balans te vinden tussen lef en bedachtzaamheid.”

Elke stap vooruit geeft Malika weer nieuwe motivatie om door te gaan vertelt ze: “De samenwerkingspartners die we gevonden hebben, het prototype, de eerste AM-gronden waar nu al miscanthus groeit, de toekenning van de rvo-subsidie Dat geeft energie en motivatie.” Het ideaalbeeld heeft ze al voor ogen: “Ik hoop dat we hiermee nieuwe perspectieven geven aan de agrarische sector en tegelijk het biobased bouwen een boost geven. Het zou toch mooi zijn, als we straks op lokale akkers tussen de gewassen een bord kunnen plaatsen met de woorden: ‘Hier groeit jouw huis.’